‘ಬಪ್ಪʼ ಸಾರಿದ ಸಹಿಷ್ಣುತೆ…ದೇವನೊಬ್ಬ ನಾಮ ಹಲವು…ಮತ ಯಾವುದಾದರೇನು?

Team Udayavani, Dec 3, 2024, 11:58 AM IST

ಸುರತ್ಕಲ್‌ ಮೇಳದ ಉಚ್ಚ್ರಾಯ ಕಾಲದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಂಡ ಅನನ್ಯತೆ. ನಗರದಿಂದ ಹಳ್ಳಿ ತನಕ ವ್ಯಾಪಿಸಿದ ಮೇಳದ ತಿರುಗಾಟಗಳು, ಹಳ್ಳಿ ಮಂದಿ ಮೇಳವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ರೀತಿ, ಕಲಾವಿದರ ಸ್ಪಂದನ.. ಇವೆಲ್ಲಾ ʼಹೀಗೂ ಇತ್ತೇʼ ಎಂದು ಬೆರಗು ಮೂಡಿಸುವ ಘಟನೆಗಳು.

ʼಬಪ್ಪನಾಡು ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾತ್ಮೆʼ ಪ್ರಸಂಗವು ಮೇಳಕ್ಕೆ ಹೆಸರನ್ನು ತಂದಿತ್ತ ಅಖ್ಯಾನ. ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಬರುವ ʼಬಪ್ಪ ಬ್ಯಾರಿʼ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಶೇಣಿ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಯಾಮ, ಧರ್ಮಸಹಿಷ್ಣು ಮನೋಭಾವ, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಅಡಿಗಟ್ಟನ್ನು ಹಾಕಿದವರು. ಶೇಣಿಯವರು ದೂರವಾಗಿ ದಶಕ ಕಳೆದರೂ ಆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಶೇಣಿಯವರಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬರು ನೆನಪಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಶೇಣಿಯವರ ʼಬಪ್ಪʼ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಜನಮನದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸ್ಥಾನ. ಮುಸ್ಲೀಂ ಬಂಧುಗಳು ಕೂಡ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಪಾತ್ರದ ಮೂಲಕ ನೀಡುವ ಸಂದೇಶಗಳು ಪಾತ್ರವನ್ನು ಔನ್ಯತ್ಯಕ್ಕೇರಿಸಿತು. ಅದನ್ನು ಶೇಣಿಯವರಲ್ಲದೆ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಕಲಾವಿದ ಮಾಡಿದರೂ ಪಾತ್ರವು ಮಾತ್ರ ಶೇಣಿಯವರನ್ನೇ ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ಭಾಗವತ ಪದ್ಯಾಣ ಗಣಪತಿ ಭಟ್ಟರು ಸುರತ್ಕಲ್‌ ಮೇಳದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಘಟನೆಯನ್ನು ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ- ಬಣಕಲ್‌ ನಲ್ಲಿ ʼಬಪ್ಪನಾಡು ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾತ್ಮೆʼ ಪ್ರಸಂಗದ ಆಟ. ಆಗ ʼಶಬರಿಮಲೆ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾತ್ಮೆʼ ಪ್ರಸಂಗವೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಬರುವ ʼಅಬ್ಬು, ಶೇಕುʼ ಪಾತ್ರಗಳು ಕೆಲವೆಡೆ ಔಚಿತ್ಯದ ಎಲ್ಲೆಯನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಸುದ್ದಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಂಧುಗಳ ಕಿವಿಗೆ ಯಾರೋ ಸುರಿದಿದ್ದರು. ʼಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಗೇಲಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆʼ ಎಂದು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಿಗೆ ದೂರನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರು.

ಅಂದು ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಒಂದಷ್ಟು ಮಂದಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಬಿಡಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ʼಇಂದು ಆಟ ಆಡಲು ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮನ್ನು ಗೇಲಿ ಮಾಡುತ್ತೀರಿʼ ಎಂದು ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದರು. ʼಹಾಗೆನಿಲ್ಲ. ನೀವೇ ಬಂದು ಆಟ ನೋಡಿʼ ಎಂದು ದನಿಗಳು ಸಮಜಾಯಿಷಿಕೆ ನೀಡಿದರು. ʼಏನಾದರು ಗೇಲಿ ಮಾಡಿದರೆ ಪರಿಣಾಮ ನೆಟ್ಟಗಾಗದು,ʼಪುನಃ ಎಚ್ಚರಿಸಿ ಹೊರಟು ಹೋದರು. ಮೇಳದ ದನಿಗಳು ಶೇಣಿಯವರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದಾಗ ʼಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ವಾʼ ಎಂದರು.

ಈ ವಿಷಯ ನಾಲ್ದೆಸೆ ಹರಡಿತು. ಅಂದಿನ ಆಟದಲ್ಲಿ ಟೆಂಟ್‌ ತುಂಬಿತ್ತು ಕೂಡಾ. ಅಗರಿಯವರ ಭಾಗವತಿಕೆ. ಎರಡೂವರೆ ಘಂಟೆಯಾಗುವಾಗ ಸುಮಾರು ಅರುವತ್ತು ಮಂದಿ ಟೆಂಟಿನೊಳಗೆ ಆಗಮಿಸಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಆಸನಗಳನ್ನು ಕಾಯ್ದಿರಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.

ಮೂರು ಘಂಟೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಅಗರಿಯವರು ʼಬಪ್ಪನೆಂದೆನಿಸುವ ಮುಸಲ್ಮಾನ ವ್ಯಾಪಾರಿ ತಪ್ಪದೆ ಕುಲಧರ್ಮವ…ʼ ಪದ್ಯ ಎತ್ತುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಶೇಣಿಯವರ ʼಬಪ್ಪʼನ ಪ್ರವೇಶ. ಅಂದಿನ ಅವರ ವೇಷಗಾರಿಕೆಯು ಥೇಟ್‌ ಧರ್ಮಿಷ್ಟ ಗುರುವೊಬ್ಬರನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತಿತ್ತು.ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಂಧುಗಳು ನಿಬ್ಬೆರಗಾದರು. ಕುರಾನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ  ಧರ್ಮ ಸೂಕ್ಷ್ಮದ ವಿಚಾರಗಳು ಬಪ್ಪ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಎತ್ತರಕ್ಕೇರಿಸಿದ್ದುವು. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾದ ʼಮಾಪಿಳೆ ಪಾಟ್‌ʼ ನ್ನು ಸುಶ್ರಾವ್ಯವಾಗಿ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ್ದರು. ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಓದಿದ, ಬೌದ್ಧಿಕ ಗಟ್ಟಿತನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ, ಸಾತ್ವಿಕ ಧರ್ಮಾನುಯಾಯಿ  ʼಬಪ್ಪʼನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಂಧುಗಳು ತಲೆದೂಗಿದರು.

ಪಾತ್ರ ಮುಗಿದು ಶೇಣಿಯವರು ಚೌಕಿಗೆ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದರು. ಆಟ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದವರು ಚೌಕಿಗೆ ಬಂದು ಶೇಣಿಯವರನ್ನು ಅಭಿನಂದಿಸಿರು. ಕೈ ಕುಲುಕಿದರು. ಕೆಲವರು ಆಶೀರ್ವಾದ ಬೇಡಿದರು. “ನಮಗೆ ಇದೆಲ್ಲಾ ಹೊಸತು. ನೀವು ಎಲ್ಲಿ ಕಲಿತಿರಿ. ನಮ್ಮ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥವನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದಿರಿ,” ಎಂದು ತಂಡದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು ಹೇಳಿದಾಗ ಶೇಣಿಯವರ ಕಣ್ಣಂಚಲ್ಲಿ ಆನಂದದ ಕಣ್ಣೀರು ತೊಟ್ಟಿಕ್ಕುತ್ತಿತ್ತು. ಶೇಣಿಯವರಿಗೆ ಬಹುಮಾನವನ್ನು ನೀಡಿ, ʼಯಾರದ್ದೋ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡೆವುʼ ಎಂದು ತೆರಳಿದರು.

ಇದು ಶೇಣೀಯವರ ತಾಕತ್ತು. ವಿಪತ್ತು ಬಂದಾಗ ಶಾಸ್ತ್ರಧಾರಗಳನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ಮಂಡಿಸುವ ಕ್ರಮ ಇದೆಯಲ್ಲಾ, ಶೇಣಿಯವರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಧ್ಯ. ನಂತರದ ದಿವಸಗಳಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಟೆಂಟಿನ ಒಳಗಡೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿ ಬಪ್ಪ ಪಾತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿತ್ತಂತೆ.

ಕೂಡ್ಲು ಮೇಳಕ್ಕೆ ಕಟಪಾಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಪ್ಪನಾಡು ಕ್ಷೇತ್ರಮಹಾತ್ಮೆಯನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಿದ ಹಿರಿಮೆ. ಪ್ರಸಂಗ ಕರ್ತೃ ಅಗರಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಭಾಗವತರು. ಶೇಣಿಯವರಿಗೆ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ʼದಾರುಕಾಸುರʼ ನ ಪಾತ್ರ. ಬಳಿಕ ʼಬಪ್ಪʼನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಹಾಸ್ಯಗಾರ ವಿಟ್ಲ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಜೋಶಿಯವರದು ʼಉಸ್ಮಾನ್‌ʼ ಪಾತ್ರ. ಈ ಜತೆಗಾರಿಕೆಯು ಬಹಳ ವರುಷ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಮೆರೆದಿತ್ತು.

ʼಅಂಗಡಿಮೊಗರಿನ ಮುಹಮ್ಮದ್‌ ಶೆರೂಲ್‌ ಆ ಕಾಲದ ಧರ್ಮಿಷ್ಟ. ಗಾಂಧಿವಾದಿ. ವಿದ್ಯಾಪ್ರೇಮಿ. ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಒಡನಾಟವು ʼಮುಸ್ಲಿಂ ಗೃಹಸ್ಥ ಹೇಗಿರುತ್ತಾನೆʼ ಎಂಬುದನ್ನು ಅನುಭವದಿಂದ ತಿಳಿದಿದ್ದೆ. ಬಪ್ಪ ಬ್ಯಾರಿಯ ವೇಷದಲ್ಲಿ ಸಹಜತೆಯನ್ನು ತರುವುದಕ್ಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು.ಬಪ್ಪನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಶೆರೂಲರಂಥ ಸರ್ವಮತ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯುಳ್ಳ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ನೆನಪಿನೊಂದಿಗೆ ಅವರದೇ ಕೃತಿಯಾದ ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವಾದ ಮಾಪಿಲಾ ಪಾಟನ್ನೂ ಹಾಡುವುದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬಂದೆ. ನನಗೆ ಈ ಪಾತ್ರವು ಹೆಸರನ್ನು ತಂದಿದೆ. ಜತೆಗೆ ಮುಸಲ್ಮಾನ ಬಂಧುಗಳಿಗೂ ತೃಪ್ತಿಯನ್ನು ತಂದಿದೆ,” ಎಂದು ಶೇಣಿಯವರು ತನ್ನು ʼಯಕ್ಷಗಾನ ಮತ್ತು ನಾನುʼ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಶೇಣಿಯವರು ಸುರತ್ಕಲ್‌ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾಗ ಬಣಕಲ್ಲಿನ ಘಟನೆ ನಡೆಯಿತಷ್ಟೇ. ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದೆ ಕೂಡ್ಲು ಮೇಳದಲ್ಲೂ ಒಂದು ಘಟನೆಯು ಅರ್ಕುಳದಲ್ಲಿ ನಡೆದಿತ್ತು. ಈ ಘಟನೆಯ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಶೇಣಿಯವರ ಮಾತಲ್ಲೇ ಕೇಳೋಣ, “ರಂಗನಿರ್ವಹಣೆ ಮುಗಿಸಿದ ನಾನು ಮತ್ತು ಜೋಷಿಯವರು ಚೌಕಿಯಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದಾಗ ನಮ್ಮನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದರು. ಹಸ್ತಲಾಘವ ಮಾಡಿದರು. ಕೆಲವರು ಸಿಗರೇಟು ಪೆಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು, ಯಾರೋ ಒಬ್ಬಿಬ್ಬರು ಫೌಂಟನ್ನು ಪೆನ್ನುಗಳನ್ನು ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದರು.”

“ದೇವನೊಬ್ಬ ನಾಮ ಹಲವು. ಮತ ಯಾವುದಾದರೇನು? ಮನುಷ್ಯ ಒಳ್ಳೆಯವನಾದರೆ ಸಾಕು,” ಎಂಬ ತತ್ವದ ಜೀವಂತ ಸಾಕ್ಷಿ ʼಬಪ್ಪನಾಡು ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಹಾತ್ಮೆʼ ಪ್ರಸಂಗ.

(ಲೇಖನ ಕೃಪೆ: ಅಡ್ಡಿಗೆ, ನಾ.ಕಾರಂತ ಪೆರಾಜೆ)