AAINA  Mahal: ಐನಾ ಮಹಲ್‌ ಎಂಬ ಅಚ್ಚರಿ!

Team Udayavani, Sep 24, 2023, 11:40 AM IST

ವಿಜಯಪುರ ಎಂದಾಕ್ಷಣ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತ ಗೋಲಗುಮ್ಮಟ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಕೇವಲ ಐದು ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ ದೂರವಿರುವ ಐನಾಪುರದಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ವ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಸ್ಮಾರಕವೊಂದಿದೆ. ಶಾಹಿಬೇಗಂ ಸ್ಮಾರಕ ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿರುವ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾರು ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಸಂಗತಿಗಳಿವೆ…

ವಿಜಯಪುರದಿಂದ ಕಲಬುರ್ಗಿ ಕಡೆಗೆ ಪಯಣಿಸುವಾಗ ಸಿಗುವ ಐನಾಪುರ ಕ್ರಾಸ್‌ನಿಂದ ಐನಾಪುರ ಗ್ರಾಮದೊಳಗೆ ಒಂದು ಕಿ. ಮೀ ಕ್ರಮಿಸಿದರೆ ಆ ರಸ್ತೆ ನಿಮ್ಮನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಸ್ಮಾರಕವೊಂದರ ಎದುರು ಕರೆದೊಯ್ದು ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮಸ್ಥರಿಂದ ಶಾಹಿಬೇಗಂ ಸ್ಮಾರಕ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಈ ಸ್ಮಾರಕ ರಾಣಿಯ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳ. ಇದು ಹಲವು ರೋಚಕ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಒಡಲಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದೆ. ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗೋಲಗುಮ್ಮಟದ ನಾಲ್ಕು ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿರುವ ಗೋಪುರಗಳ ಅಸ್ತಿಪಂಜರದಂತಿರುವ ಈ ಸ್ಮಾರಕ, ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ನಗರದಲ್ಲೇ ಇರುವ ಮತ್ತೂಂದು ಅಪೂರ್ಣ ಸ್ಮಾರಕ ಬಾರಾಕಮಾನ್‌ನ ಮಾದರಿಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಸ್ಮಾರಕ ಕುರಿತ ಸಮಗ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಈ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧಕರ ಅನಾದರದಿಂದ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹಲವು ಸ್ಮಾರಕಗಳಂತೆ ಇದೂ ಅನಾಮಧೇಯವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ.

ಊರಿಗೂ ರಾಣಿಯ ಹೆಸರು!: 

ಇತಿಹಾಸತಜ್ಞರ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗೋಲಗುಮ್ಮಟದ ನಿರ್ಮಾತೃ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ಆದಿಲ್‌ ಶಹಾನ (ಕ್ರಿ.ಶ 1627-1656) ರಾಣಿಯರಲ್ಲಿ ಜಹಾನಬೇಗಂ ಒಬ್ಬಳಾಗಿದ್ದಳು. ರಾಜನ ಮೂವರು ಪತ್ನಿಯರಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಿಯಾಗಿದ್ದ ಈಕೆ ಸೂಫಿ ಸಂತನ ಮಗಳಾಗಿದ್ದಳು. ಗೋಲ್ಕೊಂಡದ ಕುತುಬ್‌ ಶಾಹಿ ಮನೆತನದ ಕುಡಿಯಾಗಿದ್ದಳು. ಈಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿ ಈ ರಾಜನಿಗೆ ಖತೀಜಾ ಸುಲ್ತಾನಾ ಹಾಗೂ ಉರೂಸ್‌ ಬೇಗಂ ಎಂಬ ಇನ್ನಿಬ್ಬರು ರಾಣಿಯರೂ ಇದ್ದರು ಎಂಬುದು ಇತಿಹಾಸ ತಜ್ಞರ ಮಾತು.

AAINA  ಎಂದರೆ ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡಿ ಎಂದರ್ಥ. ಇಲ್ಲಿ ಶಾಹಿ ಅರಸನ ಪ್ರೀತಿಯ ರಾಣಿ ಜಹಾನ ಬೇಗಂಳ ಚೆಲುವನ್ನು ಕನ್ನಡಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಮಾರಕದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಜಹಾನಬೇಗಂ ವಾಸದ ಮನೆ ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡು ನೆಲೆಸಿದ್ದಳು. ಈ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಅದನ್ನು ಐನಾ ಮಹಲ್‌ ಎಂದೂ, ರಾಣಿ ವಾಸವಿದ್ದ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಐನಾಪುರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈಡೇರದ ಮಹದಾಸೆ: 

ತನ್ನ ಪತಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ವಿನ್ಯಾಸದ ಗೋಲಗುಮ್ಮಟ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಮುಂದಾದಾಗ ಜಹಾನಬೇಗಂ ಸಹ 1650ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಅದೇ ಮಾದರಿಯ ಸ್ಮಾರಕ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಮುಂದಾಗಿದ್ದಳು. ಆದರೆ ಅಷ್ಟರಲ್ಲೇ ಆಕೆ ಕಾಲವಾದ ಕಾರಣ ಅದು ಅಪೂರ್ಣವಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯಿತು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.  ಈ ಸ್ಮಾರಕದಲ್ಲೇ ಜಹಾನಬೇಗಂ ಸಮಾಧಿ ಇದೆ. ಅದರ ಜೊತೆಗಿರುವ ಇತರೆ ನಾಲ್ಕು ಸಣ್ಣ ಸಮಾಧಿಗಳು ಆಕೆಯ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರ ಸಮಾಧಿಗಳು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಕರಿಯ ಹಾಗೂ ಒರಟು ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನೇ ಬಳಸಿ ಇಡೀ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸದರಿ ಸ್ಮಾರಕದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿಯೇ 3 ಕಮಾನಿನ 4 ಮಿನಾರುಗಳ ಮಸೀದಿಯೂ ಇದೆ.

ಅಪೂರ್ವ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ: 

ಜಹಾನಬೇಗಂ ಸ್ಮಾರಕ 3ರ ಗುಣಾಕಾರ, 6ರ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ, 12ರ ವೈಶಿಷ್ಟéತೆಯ ವಾಸ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಈ ಸ್ಮಾರಕ ಸಂಶೋಧಕರು ಮತ್ತು ಇತಿಹಾಸದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಹಲವು ಆಕರವನ್ನು ತೆರೆದಿಡಲಿದೆ. ಹೊರನೋಟದಲ್ಲಿ ಚೌಕಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಈ ಸ್ಮಾರಕದ ನಾಲ್ಕೂ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಏರಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ 4 ಗೋಪುರಗಳಿವೆ. ಗೋಪುರಗಳ ಪ್ರತಿ ಬುನಾದಿಯ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ 5 ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ 6 ಹೂವಿನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಎರಡು ಕಡೆ 7 ಚಿತ್ತಾರಗಳ ಕುಸುರಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 7 ಚಿತ್ತಾರಗಳಿರುವ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 2-3 ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರಗಳಿವೆ.

ಸ್ಮಾರಕದ ಮೇಲ್ಭಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲ ಮಾಳಿಗೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸಮಾಧಿಗಳಿಗೆ ಬೆಳಕಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಾಗಿ 4 ದಿಕ್ಕಿಗೆ ತಲಾ 3ರಂತೆ 12 ಬೆಳಕಿಂಡಿಗಳ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿನ ಜಾಲರಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಬೆಳಕಿಂಡಿಯ ಜಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ಉದ್ದ-ಅಗಲವಾಗಿ ತಲಾ 6 ಕಿಂಡಿಗಳ ಒಟ್ಟು 36 ಜಾಲರಿಯ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಿರುವ ಬೆಳಕಿಂಡಿಗಳಿವೆ. ಪ್ರತಿ ದಿಕ್ಕಿನಿಂದಲೂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಗಾಳಿ-ಬೆಳಕು ನೆಲಮಾಳಿಗೆಗೆ ಸುಲಭವಾಗಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಮಾಡಿರುವುದು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಯ ಚಾಣಾಕ್ಷತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ನೆಲ ಮಾಳಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೊರ ಗೋಡೆಯಲ್ಲದೇ ವಿಶಾಲ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಗೆ ಆಸರೆಯಾಗಿ ಒಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ 4 ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ತಲಾ 3ರಂತೆ ಕಮಾನು ಸಹಿತ ಗೋಡೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ವಿಶಿಷ್ಟ ಹಾಗೂ ಅಪರೂಪದ ವಾಸ್ತು ವಿನ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಪಟ್ಟದರಾಣಿ ಜಹಾನ ಬೇಗಂಳ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳವಾಗಿದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ದಾಖಲೆಗಳು, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಗತಿಗಳು ನಿಖರವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಈ ಸ್ಮಾರಕದ ಕುರಿತು ಇತಿಹಾಸ ತಜ್ಞರು, ಸಂಶೋಧಕರು ಇನ್ನಾದರೂ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲಬೇಕಿದೆ.

ಕಮಾನುಗಳ ಲೋಕದಲ್ಲಿ…
ಪ್ರತಿ ಗೋಪುರವೂ 4 ಅಂತಸ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಪ್ರತಿ ಗೋಪುರದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ 4 ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಅಡ್ಡಲಾಗಿ 6 ಹಾಗೂ ಎತ್ತರವಾಗಿ 4 ಕಮಾನುಗಳಿವೆ. ಯಾವುದೇ ದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ನೋಡಿದರೂ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ 3 ಹಾಗೂ ಎತ್ತರವಾಗಿ 4 ಕಮಾನುಗಳಂತೆ 3ರಿಂದ 4ರ ಗುಣಿತದ ಲೆಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 12 ಕಮಾನುಗಳು ಮಾತ್ರ ಗೋಚರಿಸುವಂತೆ ನಿರ್ಮಿಸಿರುವುದು ಈ ಸ್ಮಾರಕದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ

ಗೋಲಗುಮ್ಮಟ ನಿರ್ಮಿಸಿರುವ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ಆದಿಲ್‌ ಶಹಾನ ರಾಣಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳಾಗಿದ್ದ ಜಹಾನಬೇಗಂ ಈ ಸ್ಮಾರಕ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಗಿದ್ದಳು. ಕಟ್ಟಡ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವ ಮುನ್ನವೇ ಆಕೆ ನಿಧನಳಾದ ಕಾರಣ ಅಪೂರ್ಣ ಆ ಸ್ಮಾರಕದಲ್ಲೇ ಆಕೆಯ ಅಂತ್ಯಸಂಸ್ಕಾರ ಮಾಡಿ ಸಮಾಧಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.-ಡಾ| ಕೃಷ್ಣ ಕೊಲ್ಹಾರ ಕುಲರ್ಣಿ, ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧಕರು, ವಿಜಯಪುರ 

-ಜಿ.ಎಸ್‌.ಕಮತರ